| عنوان |
اولین بار در تبریز |
ملاحظات |
| چاپ و چاپخانه |
نخستین چاپخانهٔ سربی با حروف فارسی و عربی[۲] |
اولین چاپخانه در سال ۱۲۲۷ توسط شاهزاده عباس میرزا در تبریز تاسیس شد و ۱۲ سال بعد دومین چاپخانه ایران در تهران تاسیس شد.[۳] در مورد اینکه چه کسی ابتدا چاپخانه را در ایران دایر کرد و همچنین محل چاپ اولین قرآن اختلاف نظر وجود دارد.[۴] |
| کتابخانه |
نخستین کتابخانهٔ دولتی ایران در سال ۱۳۰۰[۵] |
کتابخانه تربیت، نخستین کتابخانه عمومی دولتی ایران است که توسط محمدعلی تربیت پایه‌گذاری شد. وقف‌نامه ربع رشیدی که اولین اثر ثبت‌شدهٔ ایران در حافظهٔ جهانی است، در کتابخانه مرکزی تبریز نگهداری می‌شود.[۶] |
| سینما |
نخستین سینمای عمومی ایران[۷][۸] |
نخستین سالن سینمای ایران در سال ۱۲۷۹ (۵ سال پس از اختراع جهانی آن توسط برادران لومیر) با نام «سینما سولی» که توسط کاتولیک‌ها در شهر تبریز تاسیس شده بود، آغاز به کار کرد.[۹][۳] |
| مدرسه |
نخستین مدرسهٔ تحصیلات ابتدایی به‌شیوهٔ نوین در ایران[۱۰] |
نخستین مدرسه تحصیلات ابتدایی به شیوه نوین در ایران به نام مدرسه رشدیه، توسط میرزا حسن رشدیه در تبریز بنیاد نهاده شد.[۱۰] مدرسه مموریال نیز از مدارس قدیمی شهر تبریز است که توسط آمریکایی‌ها اداره می‌شد. |
| کودکستان و مدرسهٔ کر و لال‌ها |
نخستین کودکستان و نخستین مدرسهٔ کر و لال‌های ایران[۱۱] |
مؤسس نخستین مدرسهٔ کر و لال‌های ایران، جبار باغچه‌بان، اولین مؤلف و ناشر کتاب کودک در ایران نیز است. یکی از کتاب‌های وی با عنوان «بابابرفی» توسط «کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان» به‌چاپ رسیده‌است و شورای جهانی کتاب کودک، آن‌را به‌عنوان بهترین کتاب کودک انتخاب کرد.[۱۲] |
| ادبیات نوین |
بنیانگذار انشای جدید؛ نمایشنامه‌نویسی به‌زبان ترکی[۱۳] و فارسی[۱۴][۱۵] |
میرزا عبدالرحیم نجارزاده تبریزی معروف به «طالبوف» بنیانگذار انشای جدید نامیده شده‌است. میرزا فتحعلی آخوندزاده نیز بنیانگذار نمایشنامه‌نویسی ایران محسوب می‌شود. همچنین میرزا آقا تبریزی اولین نمایش‌نامه‌نویس ایرانی است که نمایش‌نامه‌های فارسی نگاشته‌است.[۳] |
| پول کاغذی |
نخستین پول کاغذی |
در دورهٔ «گیخاتوخان» مغول، نام پول «چاو» بود.[۱۶] اما مردم آن را نپذیرفتند و پس از مدتی چاپ آن متوقف شد.[۱۷] |
| سکهٔ ماشینی |
تهیه حدود ۲۰۰ قطعه سکهٔ سیمین |
به‌سال ۱۲۲۲ هجری قمری در زمان ولیعهدی عباس‌میرزا نایب‌السلطنه، ضرابخانه تأسیس شد، ولی به‌دلیل گرانی هزینه تعطیل شد. |
| اتاق تجارت |
نخستین «اتاق بازرگانی ایران» به‌سال ۱۲۸۵ خورشیدی[۱۸][۱۹] |
|
| شهربانی |
نخستین نظمیه یا شهربانی به‌مفهوم امروزی در سال ۱۳۲۵ هجری قمری |
|
| شهرداری |
نخستین شهرداری یا به‌اصطلاح آن روز، «بلدیه» در سال ۱۲۸۷ خورشیدی[۲۰] |
|
| تلفن |
نخستین مرکز تلفن ایران در سال ۱۲۸۰ خورشیدی |
|
| برق |
امتیاز نخستین کارخانهٔ برق ایران در سال ۱۲۸۱ خورشیدی[۲۱] |
|
| کارت اعتباری اتوبوس شهری |
استفادهٔ اتوبوس‌های شهری از «کارت‌های هوشمند بدون تماس» به‌جای بلیت‌های کاغذی[۲۲][۲۳][۲۴] |
|
| آتش‌نشانی |
اولین آتش‌نشانی ایران در سال ۱۲۲۱ خورشیدی |
احداث در زمان استقرار نیروهای روسی در تبریز[۲۵] |
| مؤسسهٔ خیریهٔ غیردولتی |
نخستین مؤسسهٔ خیریهٔ غیردولتی در سال ۱۳۳۱[۲۶][۲۷] |
| نخستین سینمای خودرویی کشور |
نخستین سینمای خودرویی کشور در تبریز[۲۸][۲۹] |
تکنولوژی ساخت این سینمای خورویی متعلق به کشور انگلستان است. |
| رکورد دار رسم الخط اسلامی |
این رکورد برای اولین بار در تبریز توسط هنرمند تبریزی سبحان مهرداد محمدپور انجام پذیرفته است. |
این هنرمند با ابداع بیش از چهارده خط خوشنویسی معاصر رکورد دار ابداع رسم الخط اسلامی می‌باشد. |
| سامانه بلیط الکترونیکی |
این سامانه برای اولین بار در ورزشگاه سهند تبریز اجراشد.[۳۰] |
این سامانه با صعود تیم تراکتورسازی تبریز به لیگ برتر در استادیوم تبریز به اجرا درآمد. |
| تاکسی هوایی |
نخستین پرواز تاکسی هوایی ایران از تبریز به منطقه آزاد ارس انجام گرفت.[۳۱] |
این امکان برای تردد سرمایه‌گذاران و گردشگران به این منطقه در زمان ۴۰ دقیقه به وجود آمده که بر این اساس در باند تازه تأسیس منطقه آزد ارس در جوار دشت گلفرج، دو فروند هلیکوپتر فراهم شده‌است. |
.
چاپ و چاپخانه
در مورد اینکه چه کسی ابتدا چاپخانه را در ایران دایر کرد اختلاف است[۳۲] اما اولین چاپخانه سربی با حروف فارسی و عربی توسط میرزا زین العابدین تبریزی در تبریز دایر شد.[۲] اولین کتاب منتشرشده توسط این چاپخانه رساله جهادیه میرزاعیسی خان قائم مقام بود. این چاپخانه در سال ۱۲۴۵ تعطیل شد. در آن زمان هنوز واژه چاپ متداول نشده بود و به این دلیل آن را باسمه‌خانه، بصمه‌خانه، مطبعه، دارالطباعه و دارالطبع می‌نامیدند.
بعد از دایر شدن چاپخانه سربی در تبریز، اولین روزنامه شهرستان‌های ایران به نام «روزنامه ملتی» نیز در تبریز منتشر شد که خبری از آن در شماره‌های سال ۱۲۷۵ هجری قمری وقایع اتفاقیه دیده می‌شود.]
راجع‌به محل چاپ اولین قرآن در ایران اختلاف نظر وجود دارد. به‌عقیده برخی از مورخین در اواسط سال‌های ۱۱۹۹ هجری شمسی قرآنی توسط میرزاحسین خطاطی شده و توسط میرزا اسدالّله لیتوگرافی (چاپ سنگی) شد، در حالی که کمی قبل از آن میرزا عبدالوهاب به سال ۱۱۹۵/۱۱۹۶ هجری شمسی قرآنی را چاپ کرده بود. گزارش تاریخی دیگر حاکی از آن است که از بین چاپ‌های قرآن که با استفاده از روش لیتوگرافی انجام شده‌اند، اولین در سال ۱۲۱۲ هجری شمسی در تبریز انجام شد
رکورد دار رسم الخط اسلامی
این رکورد برای اولین بار در تبریز توسط هنرمند تبریزی سبحان مهرداد محمدپور انجام پذیرفته است. این هنرمند با ابداع بیش از چهارده خط خوشنویسی معاصر رکورد دار ابداع رسم الخط اسلامی می باشد.
کتابخانه
کتابخانهٔ عمومی تربیت، نخستین کتابخانهٔ دولتی ایران است که در سال ۱۳۰۰ به همت محمدعلی تربیت در شهر تبریز ایجاد شد. این کتابخانه در ابتدا «کتابخانه و قرائتخانهٔ عمومی معارف» نامیده می‌شد که بعدها به احترام بنیانگذار آن، تربیت نامیده‌شد.
در سال ۱۳۳۵ به علت کمبود فضای مطالعه، کتابخانهٔ ملی تبریز تأسیس شد که نسخه‌های خطی کتابخانهٔ تربیت پس از انقلاب به آن منتقل شده‌است. وقف‌نامه ربع رشیدی که اولین اثر ثبت‌شدهٔ ایران در حافظهٔ جهانی است، در این کتابخانه نگهداری می‌شود]
سینما
اولین سینمای عمومی ایران، به نام سینما سولی (خورشید) در سال ۱۲۷۹ (۵ سال پس از اختراع جهانی سینما توسط برادران لومیر) در سالن نسبتاً بزرگی در طبقه دوم آموزشگاه کاتولیک فرانسوی در جنب کلیسای کاتولیک‌ها توسط آنان در تبریز تأسیس شد.[۷][۳۹] تاسیس نخستین سالن سینمای عمومی تهران توسط میرزا ابراهیم خان صحاف باشی در سال ۱۲۸۴ به چهار سال بعد مربوط است.[۴۰]
دیپلم ولیقلی دیلفانیان از مدرسه مموریال تبریز
مدرسه
نخستین مدرسه تحصیلات ابتدایی به شیوه نوین در ایران توسط میرزا حسن رشدیه در ششگلان تبریز بنیاد نهاده
میرزا حسن رشدیه در جوانی به بیروت رفت و در آنجا روش آموزش در دبستان‌ها را بررسی کرد پس از آن عازم استانبول شد آنگاه به مصر سفر کرد و پس از بازگشت به تبریز دبستانی به شیوهٔ آنها تاسیس کرد.[۴۱]
مدرسه مموریال نیز از مدارس قدیم شهر تبریز است که توسط آمریکایی‌ها اداره می‌شد.
کودکستان و مدرسه کر و لال‌ها
نخستین کودکستان و نخستین مدرسه کر و لال‌های ایران نیز در تبریز بنیاد گذاشته شد. جبار باغچه‌بان ابتدا در تبریز کودکستانی را تحت عنوان «باغچه اطفال» دایر کرد و به این دلیل خود را باغچه‌بان نامید. صمد سرداری‌نیا در کتاب «مشاهیر آذربایجان» در شرح زندگانی جبار باغچه‌بان می‌نویسد
مدرسه کر و لال‌ها را جبار باغچه‌بان در سال ۱۳۰۳ با وجود مخالفت‌های زیاد از جمله رییس فرهنگ وقت دکتر محسنی در تبریز دایر کرد. این کلاس جنب باغچه اطفال باغچه‌بان در کوچه انجمن در ساختمان معروف به عمارت انجمن تأسیس شد.
جبار باغچه‌بان اولین مؤلف و ناشر کتاب کودک در ایران است. او از سال ۱۳۰۷ خورشیدی علیرغم دشواری‌های وسیع چاپ و کلیشه، چاپ کتاب‌های ویژه کودکان را با نقاشی‌هایی که خود می‌کشید آغاز کرد. یکی از کتاب‌های وی با عنوان «بابا برفی» توسط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به چاپ رسیده و شورای جهانی کتاب کودک آن را به عنوان بهترین کتاب کودک انتخاب کرد.
ادبیات نوین
میرزا عبدالرحیم نجارزاده تبریزی معروف به «طالبوف» بنیانگذار انشای جدید نامیده شده‌است. وی با کنار گذاشتن نوشتار ثقیل آن زمان، مطالب خود را با زبانی ساده و بی تکلف نشر داد و بدین ترتیب تأثیر زیادی بر متون فارسی گذاشت. وی به همراه میرزا زین‌العابدین مراغه‌ای در نثر و داستان نویسی و میرزا جعفر خامنه‌ای در شعر نخستین کسان بودند که تحول شگرفی را موجب شدند.
میرزا فتحعلی آخوندزاده بنیانگذار نمایشنامه‌نویسی ایران محسوب می‌شود. آخوندزاده نخستین ایرانی‌الاصلی بود که نمایشنامه‌نویسی را آغاز کرد. وی به دلیل اقامت در تفلیس از طریق سنت تئاتری آنجا با جهان تئاتر آشنا شده و آن را بهترین وسیله برای ترویج افکار نو یافته بود. آخوندزاده با شیوه‌ای متاثر از مولیر، پنج نمایشنامه به زبان ترکی نوشت.[۱۳] همچنین وی با نوشتن نخستین رمان ایرانی با عنوان ستارگان فریب خورده - حکایت یوسف شاه سراج در سال ۱۸۵۷ میلادی پیشکسوت نویسندگان این رشته ادبی نیز به شمار می‌آید.
همچنین میرزا آقا تبریزی اولین نمایش‌نامه‌نویس ایرانی است که نمایش‌نامه‌های فارسی نگاشته‌است
پول کاغذی
در سال ۶۹۳ هجری قمری در دوره گیخاتوخان مغول اولین پول کاغذی به نام چاو در تبریز چاپ شد.[۱۶] اما مردم آن را نپذیرفتند و پس از مدتی چاپ آن متوقف شد.[۱۷]
سکه ماشینی
از سال ۱۲۹۸ هجری قمری ضرابخانه ماشینی به طور رسمی در ایران برقرار و تمام ضرابخانه‌های شهرهای معتبر برچیده شد. فکر ایجاد چنین ضرابخانه، سال‌ها قبل از این تاریخ، یعنی به سال ۱۲۲۲ هجری قمری در زمان ولیعهدی عباس‌میرزا نایب‌السلطنه در تبریز مورد توجه بوده و اقدام به تهیه مسکوک رسمی یا چرخی گردیده ولی به علت گرانی هزینه در حدود ۲۰۰ قطعه سکه سیمین تهیه و ضرابخانه تعطیل شد.
اتاق تجارت
نخستین اتاق بازرگانی ایران نیز در تبریز بنیاد نهاده شده‌است. تاریخ تأسیس اتاق تجارت در تبریز به سال ۱۲۸۵ هجری خورشیدی بر می‌گردد و اولین اتاق تجارت در سطح کشور بوده‌است. اتاق تجارت تهران بعد از اتاق تجارت تبریز بنیاد یافته‌است.[۴۵][۴۶]
شهربانی
اولین نظمیه یا شهربانی به مفهوم امروزی توسط انجمن ایالتی آذربایجان در سال ۱۳۲۵ هجری قمری در تبریز به وجود آمد. اجلال‌الملک که نماینده انجمن ایالتی آذربایجان بود به سمت نخستین رییس شهربانی انتخاب شد. از جمله کارهای این سازمان انتشار نشریه‌ای بود که به نام «نظمیه تبریز» منتشر شد.
شهرداری
شهرداری تبریز نخستین شهرداری - یا به اصطلاح آن روز، بلدیه - ایران بود که در سال ۱۲۸۷ بنیاد یافت[۴۷] و قاسم خان والی تحصیل کرده دانشگاه سن سیر (saint cyr) فرانسه به عنوان اولین شهردار تبریز انتخاب شد
تلفن
اولین مرکز تلفن ایران در سال ۱۲۸۰ به همت قاسم خان والی در تبریز ساخته شد که وی چند سال بعد به عنوان اولین شهردار تبریز انتخاب شد.
برق
قاسم خان والی در سال ۱۲۸۱، امتیاز اولین کارخانه برق ایران را برای احداث در تبریز به‌دست آورد. وی در ابتدا توانست اطراف خیابان مجیدی (مجدالملک) را روشن نماید.
کارت اعتباری اتوبوس شهری
اولین شهری در ایران است که اتوبوس‌های شهری آن از کارت‌های هوشمند بدون تماس به جای بلیت‌های کاغذی استفاده می‌کنند
کارت هوشمند مسابقات فوتبال
اولین شهری در ایران است که برای تماشای مسابقات فوتبال، به جای بلیط کاغذی، از کارت هوشمند غیر تماسی استفاده می شود.
آتش‌نشانی
تبریز نخستین شهر ایران است که دارای آتش‌نشانی است. اولین آتش‌نشانی در تبریز در سال ۱۲۲۱ هجری شمسی هنگامی که نیروهای روسی در تبریز مستقر بودند، ساخته شد.
|
نوشته شده توسط
یوسف در 28 / 1 / 1392 |
|
تبادل
لینک هوشمند
خبرنامه وب سایت:
آمار
وب سایت:
